‘Als je de mogelijkheden niet hebt, of de capaciteiten, dan denk je bij het wakker worden niet, laat ik eens even gezond gaan leven.’

Als ambassadeur van Fitter Brein laat hij graag de voordelen van dammen zien. Bij het grote publiek is de Hoogleraar klinische neuropsychologie bekend van zijn mediaoptredens bij DWDD University en de populaire app Ommetje. De app ontwikkelde hij samen met de Hersenstichting en werd razend populair. Daarnaast zet hij zich met zijn eigen platform Fitte Brein voor minder zitten en meer bewegen.

Je bent erg gepassioneerd over het onderwerp gezonde gewoontes. Waar kom je passie vandaan?
Ik heb een tijd lang in een klein ziekenhuis gewerkt en daar mocht je overal bij zijn. Ik zag jongen mensen hersenletsel en wat voor impact dat heeft. Dan heb je je hele leven nog voor je, en dan heb je MS of een tumor, maar ook kleine dingen met een grote impact. Ik was gefascineerd van wat er dan met je gebeurd en wat kun je kunt doen om je situatie te verbeteren. Dat raakte mijn hart, zo zeer dat het me niet meer los laat. Te meer omdat ik nog steeds niet precies weet wat ik er aan moet doen. Het blijft een doorlopende vraag die ik mezelf stel.

Wat is je missie met je publieke optreden, wil je mensen beïnvloeden hun levensstijl te veranderen?
Ja, kom op! Wat vind jij er nou eigenlijk van? Je wilt weten of mijn verhaal het publiek aanspreekt, wat vond jij er van?

Ik vond het een aansprekend verhaal, alhoewel, het was best technisch. Het heeft een hoog educatief gehalte en lijkt op een biologieles. Ik ben benieuwd hoe dit werkt en of dit helpt met veranderen van je gedrag.
Ik hoop dat het mensen inspireert.

Is het je missie individuen aan te spreken, of ook bedrijven en de overheid?
Ik wil de overheid aanspreken. Ik zit in kleine én grote zaaltjes, maar de overheid is een heel belangrijke tak. Afgelopen jaar heb ik me hard gemaakt om met de ministers in de verschillende departementen om tafel te gaan. Want zo kan het toch niet langer. Iedereen zit de hele dag, en dit is al twintig jaar gaande. Die andere pandemie waaraan wereldwijd jaarlijks 5,3 miljoen mensen overlijden en die in 2012 officieel werd erkend door de WHO: Physical inactivity. Het gaat om ziekten gerelateerd aan ziekten. En als er dan een miljoen mensen overlijden aan corona, wat natuurlijk verschrikkelijk is, staat het in alle kranten. Die twee pandemieën horen bij elkaar. Waarom doen we er nu niets aan?

Heb jij een idee waar de crux zit, waarom doen we niets?
Het is heel moeilijk om te zeggen waarom ze dat niet willen. Ik ben bij minister Slob (Minister Basis- en Voortgezet Onderwijs, ChristenUnie red.) geweest. Hij zei: “Ik stuur jouw filmpje wel naar de scholen.” Ik zei: “Man, hou op, u moet zeggen, vanaf morgen halen we de kinderen uit de stoeltjes!” “Nee, we betuttelen niet” zei hij toen. Scherder vertelt verder: ‘Dit is COVID 19, de grootste crisis ooit. De avondklok werd ingelast. Ik denk, hoe actiever je bent, hoe meer je bestand bent tegen infecties.

Hoe ziet de verhouding eigen individu vs. de rol van de overheid als het gaat om gezondheid?
De overheid zegt dat mensen het zelf moeten uitzoeken, en daar willen we vanaf. Veel mensen kunnen dat niet, met alle respect. Als je de mogelijkheden niet hebt, of de capaciteiten, dan denk je niet als je ’s ochtends wakker wordt, laat ik even gezond gaan leven. Dan ligt het bij de overheid. Dat wij niet roken in gebouwen is niet door de rokers gekomen. Het moet een beetje en-en zijn. Het moet van twee kanten komen. Waar we ons nu ernstig druk om maken, is dat als je zo’n ernstige crisis hebt, je als overheid kunt zeggen: en nu veranderen we. Definitief. Die andere pandemie, die was er al.

Merk je nu meer ingangen, bij de overheid?
Dat is moeizaam. Heel moeizaam. Het is niet dat ze niet uit hun kamers komen, maar de uitkomsten zijn teleurstellend. Maar we laten niet los.

Terug naar het dammen, dat leidt tot speelplezier. Is dat verlangen om te willen spelen, te willen winnen, bij iedereen aanwezig?
Tja, geen idee, je kunt het ook opbouwen. Hoe zat dat bij jou Wouter? Wouter Sipma (grootmeester red.) antwoord dat toen hij begon met dammen hij erg goed bleek te zijn. Daarna was hij verslaafd. Erik: ‘Ergens goed in zijn werkt belonend. Verrek, ik win van die en van die, en dan merk je dat je een slimme gozer bent, je merkt dat het lukt. Bemoediging is heel belangrijk. Ik weet niet of het priores is, want dan zou iedereen dammen. Het begint te komen op het moment dat je er goed in bent, het leuk vindt, en wint. Dat winnen is enorm belonend. Stel er liggen allemaal instrumenten, en je speelt eens wat. Op een gegeven moment heb je de klarinet in je hand, en dan zegt iemand “doe dat nog eens.” Ik ben bijvoorbeeld ambassadeur van de leerorkesten in de Nederland. Kinderen die daar naar toe gaan hingen op straat. En spelen nu in die orkesten, als je daar naar toe gaat, weet je niet wat je ziet. Maar dat komt omdat die kinderen iets gingen doen waarvan anderen zeiden “je doet het super!” Deze kinderen hebben dat amper in hun leven gehoord, maar nu wel. Het aanwakkeren van plezier hoeft niet persé van de ouders te komen. Van huis uit gestimuleerd en je bevinden in een prikkelende omgeving helpt wel enorm. Scholen en projecten als Fitter Brein spelen een grote rol voor kinderen en ik vind dat ook de overheid hierbij moet helpen. Niet voor jou, niet voor mij, wel voor die mensen. Ik hoor de politiek nog zeggen: “Uiteindelijk is het de beslissing van het individu.” Ooh mevrouw hou toch op denk ik dan, hou toch op, als het zo was geweest hadden we de crisis niet gehad. Maar dat is een andere discussie.

Kun je het ook gewoon voor je eigen lol doen?
Als je iets alleen voor je eigen lol doet, dan heb je het voor jezelf heel belonend gemaakt. Je hebt mensen die het uit zichzelf ervaren, maar vaak wordt het aangereikt.

Hoe zorg je dat je zin krijgt om te gaan dammen?
Ga het gewoon doen! En dan, zoals vandaag, krijg ik een compliment. Iedereen heeft dat nodig. Het afgelopen anderhalf jaar zie je dat de jobsatisfaction is afgenomen en dat komt omdat mensen veel minder horen “Hee, goed gedaan!” Iedereen zit thuis achter die laptop. Een complimentje is super belangrijk. Dat gaat om beloning. Het verlangen naar beloning zit in het beloonsysteem. Het is gezond te verlangen naar meer. Ik heb in mijn leven kleine stapjes gemaakt, ik had altijd het initiatief om het te doen, en als het me lukte, dacht ik “yes!” En nu de volgende stap!

Hoe ziet de balans tussen lichamelijke en geestelijke gezondheid er volgens jou uit?
Vanuit je hersenen heeft je motorische systeem compleet overlap met je cognitieve systeem. Die kun je niet loskoppelen van elkaar. Ze werken de hele tijd op elkaar in. Je moet voor beide goed zorgen.

Hoe kom je in actie?
Er zijn mensen die haten wandelen, en die denken, als het toch doen: verrek, wat leuk. Je kunt er ook plezier in krijgen. Bijvoorbeeld als iemand je uitnodigt en je ontdekt hoe prettig het is. Mijn onderliggende boodschap is altijd, waarom doet u het niet? Doe het! Natuurlijk doet niet iedereen het, maar dat is wel de overtuiging van mijn verhaaltjes, mijn praatjes. Ik laat je serieus zien wat er gebeurd, als u dit geen motivatie vindt, dan is er geen motivatie. Er kunnen allerlei drives zijn, je kunt een aandoening krijgen waardoor je denkt, nu moet ik wel gaan bewegen, of moet ik gaan afvallen, of stoppen met roken. Een drijfveer kan ziekte zijn, een ander, een compliment. Een andere omgeving, stel, het boeddhisme, ik heb daar niets mee, nul, ook niet tegen, en jij zegt: “Eric, kom een keer mee omdat je een grote boeddhaliefhebber bent, wees even lief voor me.” Misschien denk ik dan wel: dit is geweldig, dit wil ik ook mee maken.

Fascinerend dat iets nieuws doen, zo goed voor je is. Ik doe vaak moeite om nieuwe dingen te leren en uit te proberen en soms denk ik, waarom doe ik dit? Al die moeite. Maar het is dus wél gezond. 
Evolutionair is het, hoe minder je verbrand hoe minder energie je nodig hebt. Het is maar de vraag of je morgen eten hebt. Dat jij morgen eten hebt, dat weten we nu al. Maar, vroeger niet, we zijn niet meegegroeid met de evolutie. We zijn nog steeds bezig om te denken, lekker dag jongens, heerlijk, rustig aan.

Ontspanning is toch het gezondste wat er is?
Klopt, je wilt ook geen chronische stress o.i.d. maar je wilt geen underuse. In een studie in Leiden ging het over niet met pensioen gaan. Mannen werden gefotografeerd op de dag van hun pensioen en twee jaar later. Een ongelofelijk verschil, als je de stekker eruit trekt, hoe snel de veroudering kan gaan, als je de stekker eruit trekt. Ik vind dat we het eerst moeten hebben over positieve stress. The busier the Better is een grote studie hierover. Hoe drukker je het hebt hoe beter het is. Dus laten we niet te snel zeggen dat stress niet oké is. Daag jezelf uit, doe moeite, doe nieuwe dingen.

Tekst door Lieke 't Hart en foto's van Daan Brand.