Inventarisatie tools laaggeletterdheid voor de zorgprofessional

Uit de conferenties Taal en Gezondheid in Noord-Nederland bleek dat er bij zorgprofessionals behoefte was aan praktische handvatten om laaggeletterdheid en beperkte basisvaardigheden beter te herkennen bij patiënten en cliënten. Dit was aanleiding voor het programma Zorg voor Basisvaardigheden, een mooie samenwerking tussen Sardes en HANNN!

Hieronder is een verkort overzicht van de inventarisatie van het huidige aanbod van reeds ontwikkelde materialen en producten tot nu toe te zien (augustus 2021).
De materialen zijn vooralsnog onderverdeeld in: 'Feiten & cijfers laaggeletterdheid', 'Methodes en materialen waar de zorgprofessional gelijk mee aan de slag kan', en 'Training en scholing voor de zorgprofessional'.

Mis je een training en heb je aanvullingen voor dit overzicht? Mail deze dan naar allette.snijder@hannn.eu
We blijven de inventarisatie aanvullen; het is een ‘levend’ document’!

• Factsheet laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden (Pharos)
  Factsheet met informatie over laaggeletterdheid en informatie over communiceren met laaggeletterde patiënten.
• Factsheet gezondheidsvaardigheden (UMC Utrecht)
  Feiten over beperkte gezondheidsvaardigheden, plus tips voor herkenning en goede schriftelijke en mondelinge communicatie.
• Stichting ABC
  Van en voor laaggeletterden. Informatie over laaggeletterdheid en filmpjes van taalambassadeurs (laaggeletterden). 
• Filmpjes met ervaringsdeskundigen ABC (Pharos)
  Ex-laaggeletterden vertellen over hun ervaringen in de zorg en andere situaties en geven tips aan professionals.
• Presentatie gezondheidsvaardigheden en laaggeletterdheid  (Pharos)
  Uitleg over wat laaggeletterdheid is, de invloed ervan op de gezondheid, herkenning en communicatie.
• Kennisbank (Pharos)
  Diverse publicaties over laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden. 
• Alliantie Gezondheidsvaardigheden
  Netwerk dat zich bezig houdt met de vraag hoe ze toegankelijk en begrijpelijk kunnen zijn voor laaggeletterden. Informatie, hulpmiddelen en nieuws.
• Communicatie in de tandartspraktijk (NTVT)
  Informatie over laaggeletterdheid plus tips en interventies om hier mee om te gaan in de tandartspraktijk.
• Webinar persona’s laaggeletterdheid (Lost Lemon)
  Webinar van 38 minuten over het onderzoek ‘Laaggeletterdheid in beeld’.
• Rapport laaggeletterden ingedeeld in persona’s (Lost Lemon)
  Lost Lemon heeft vijf typen laaggeletterden ontwikkeld die ieder op een eigen manier gemotiveerd moeten worden om op taalles te gaan.
• Verschillende typen laaggeletterden herkennen (Lost Lemon)
  Verschillende persona’s waarmee laaggeletterden gevonden en doorverwezen kunnen worden naar passend taalaanbod.

• Herkenningswijzer Taal maakt gezonder (Stichting Lezen en Schrijven)
  Tips voor het herkennen, bespreken en doorverwijzen rond laaggeletterdheid.
• Handreiking beperkte gezondheidsvaardigheden & laaggeletterdheid (Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen)
  Informatie en praktische adviezen over de samenhang tussen laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden.
• Toolkit Laaggeletterdheid (Landelijke Huisartsen Vereniging)
  Een checklist voor huisartsenpraktijken met informatie en handvatten voor communicatie en tips voor bezoek aan de praktijk.
• Toolkit Gezonde Taal (Stichting Lezen en Schrijven & UMC Utrecht)
  Handreiking om communicatie te verbeteren binnen een praktijk. Tevens manieren om te onderzoeken hoeveel en welke patiënten laaggeletterd zijn.  
• Stappenplan laaggeletterdheid voor uw praktijk (Pharos)
  Een stappenplan met uitleg en tips voor het (verder) aanpassen van een huisartsenpraktijk voor laaggeletterden.
• Webinar laaggeletterdheid zorgprofessionals (Pharos)
  Informatie over laaggeletterdheid, herkennen van laaggeletterdheid, tips om met laaggeletterdheid om te gaan.
• Handreiking zelfmanagement en gezondheidsvaardigheden (Zorg voor Beter)
  Handreiking om zorgprofessionals in staat te stellen het zelfmanagement bij mensen met minder goede gezondheidsvaardigheden te verbeteren.
• Laaggeletterdheid herkennen (KNMP & Pharos)
  Verzameling instrumenten (checklisten laaggeletterdheid, trainingen) voor de apotheek.
• Screenen op laaggeletterdheid (Stichting Lezen en Schrijven)
  Diverse instrumenten die een indicatie kunnen geven of iemand (taal)scholing nodig heeft. Zoals de online basismeter, de taalverkenner, Contextgerichte vragen , Het mobiele screeningsteam, en Zelftesten. 
• Voorlichtingsfilmpje anesthesie (UMC Utrecht)
  Een voorlichtingsfilmpje over anesthesie.  
• De terugvraagmethode (Pharos)
  Uitleg en informatie over hoe de zorgprofessional kan controleren of de boodschap goed is aangekomen bij de patiënt.  
• Checklist: observaties in de huisartenpraktijk (LHV)
  Ontdekken hoe de huisartsenpraktijk op een laaggeletterde overkomt en wat kan worden aangepast voor betere toegankelijkheid.  
• Gesprekstechnieken in de zorg (Pharos)
  Filmpjes met verschillende gesprekstechnieken (uitleg geven, instructies geven over handelingen, patiënt stimuleren om vragen te stellen, etc).  
• Begrijpelijke en toepasbare voorlichtingsmaterialen en beeldverhalen (Pharos)
  Instrumenten en tips om begrijpelijk en toepasbaar voorlichtingsmateriaal te maken of te testen.
• Voorlichtingsmateriaal Beoordelingsinstrument (VBI) (Pharos)
  Online tool om de begrijpelijkheid en toepasbaarheid van printbaar en audiovisueel materiaal te beoordelen.
• Communicatie onderwijs met aandacht voor laaggeletterdheid en gezondheidsvaardigheden (Pharos)
  Diverse werkvormen om te oefenen met het verbeteren van communicatie met een laaggeletterde patiënt.
• Casuïstiek voor intervisie (Pharos)
  Casussen en methodiek rondom laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden om te bespreken met collega’s.
• Leren werken met eenvoudig beeld- en voorlichtingsmateriaal (Pharos)
  Verschillende opdrachten voor studenten om te leren werken met eenvoudig beeldmateriaal tijdens een consult. 
• Website Klasse (CINOP & Zet een Punt)
  Materiaal waarmee laaggeletterden gevonden, benaderd en geworven kunnen worden. Ingedeeld in vier typen met verschillende aanpak. Tevens is er oefenmateriaal voor laaggeletterden die een specifieke vaardigheid willen oefenen.
• Webinar Klasse (CINOP & Zet een Punt)
  Achtergrondinformatie over het materiaal van Klasse.
• Boek: Wie helpt mij als ik ziek ben? (Pharos)
  Begrijpelijke, laagdrempelige informatie over ziek zijn en zorg krijgen in Nederland

Materiaal voor tijdens het consult

• Voel je Goed! (Stichting Lezen en Schrijven)
  Voel je goed! is een integrale aanpak voor laaggeletterde volwassenen, die willen werken aan een gezonder gewicht. Informatie in eenvoudig Nederlands voor cliënten van diëtisten over gezond eten en bewegen.
• Folder mondzorg (Rijksoverheid, VNG, Pharos & GGD GHOR Nederland)
  Informatie in simpele taal over tanden poetsen, bezoek aan tandarts/mondhygiënist en kosten van een bezoek.
• Begrijpjelichaam.nl (Pharos)
  Praktisch voorlichtingsmateriaal met simpele afbeeldingen over het menselijk lichaam en veelvoorkomende klachten.
• Praatkaarten voor artsen (Pharos)
  Praatkaarten in simpele taal met plaatjes om gesprekken met laaggeletterde patiënten te ondersteunen.

Voor laaggeletterden die willen leren:

• Diverse Succes!-boekjes (lesmateriaal om beter te leren lezen, schrijven, rekenen en omgaan met de computer) voor cursisten, toegepast op gezondheid. (Stichting Lezen en Schrijven) Bijvoorbeeld: Een afspraak bij de huisarts of Goed geslapen?
• Lesbrief bij het Donorregister voor laaggeletterden (Stichting lezen en Schrijven)
• Voel je goed! (Stichting Lezen en Schrijven)
  Voel je goed! is de combinatie van eet- en beweegadviezen gericht op lager opgeleide volwassenen die willen werken aan een gezonder gewicht maar moeite hebben met taal.

Voor vrijwilligers die cursussen willen geven aan laaggeletterden:

• Basistraining Taal voor het Leven voor taalvrijwilligers, met verdiepingsmodule Voel je goed! (Stichting Lezen en Schrijven) Informatie over de doelgroep en hoe volwassenen leren. Je leert hoe je laaggeletterden begeleidt bij het leren lezen en schrijven, spreken, rekenen of omgaan met een computer.
  Duur: 3 of 4 dagdelen. Kosten: gratis.

Voor (zorg)professionals:

• Training: Effectief communiceren met laaggeletterden voor huisartsen en andere zorgprofessionals (Pharos)
  Duur: 1 dagdeel. Kosten: op aanvraag. De training kan ook online worden gegeven.
• Training: Effectief communiceren met laaggeletterden voor apothekers en apothekersassistenten (Pharos)
  Duur: 1 dagdeel. Kosten: op aanvraag. De training kan ook online worden gegeven.
• Training: Coachende vaardigheden bij mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden en een chronische aandoening (Pharos)
  Duur: 2 dagdelen met een tussenliggende periode van een aantal weken. Kosten: op aanvraag.
• Training: Effectief communiceren met laaggeletterden: oefenen met praatkaarten over kanker (Pharos)
  Duur: 1 dagdeel. Kosten: op aanvraag. Deze training kan ook online worden gegeven.
• Verdiepende workshop: Bespreken van laaggeletterdheid (Stichting Lezen en Schrijven)
  Duur: 3,5 - 4,5 uur. Kosten: afhankelijk van duur en plaats waar workshop gegeven wordt.
• E-learining: Effectieve communicatie in de zorg (Pharos)
  Duur: 2 uur. Kosten: gratis.
• E-learning: Aanpak van laaggeletterdheid (gezondheid) (Stichting Lezen en Schrijven)
  Duur: 45 minuten. Kosten: gratis.
• E-learning: Aanpak van laaggeletterdheid (kraamzorg) (Stichting Lezen en Schrijven)
  Duur: 45 minuten. Kosten: gratis.
• Cursus: Laaggeletterdheid (Doktersacademie Friesland)
  Duur: 3 uur en 3 kwartier. Kosten: 110 euro.
• Training: BLIC - Herken en ervaar laaggeletterdheid door training en VR (Biblionet Groningen)
  Duur: 2 dagdelen. Kosten: op aanvraag, afhankelijk van groepsgrootte.

Bijgewerkt: augustus 2021